Dziennik Ustaw Nr 37, poz. 332 z 2004

Tytuł:	Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 lutego 2004 r. w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać ciepłomierze do wody i ich elementy,
Status aktu prawnego:	Obowiązujący
Data ogłoszenia:	2004-03-09
Data wydania:	2004-02-13
Data wejscia w życie:	2004-03-17
Data obowiązywania:	2004-03-09

Treść dokumentu: Dziennik Ustaw Nr 37, poz. 332 z 2004

332

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ1) z dnia 13 lutego 2004 r. w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać ciepłomierze do wody i ich elementy Na podstawie art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. — Prawo o miarach (Dz. U. Nr 63, poz. 636, z późn. zm.2)) zarządza się, co następuje: Rozdział 1 Przepisy ogólne §

1. Rozporządzenie określa wymagania metrologiczne, którym powinny odpowiadać: ———————

1)

1) ciepłomierze do wody, zwane dalej „ciepłomierzami”;

2) następujące elementy ciepłomierzy do wody: a) przeliczniki wskazujące, b) pary czujników temperatury, c) przetworniki przepływu — zwane dalej „elementami”. §

2. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:

1) ciepłomierz — przyrząd pomiarowy służący do pomiaru ciepła oddanego przez przepływającą wodę, będącą ciekłym nośnikiem ciepła w obiegu wymiany ciepła;

2) przelicznik wskazujący — przyrząd pomiarowy odbierający sygnały pary czujników temperatury

Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej kieruje działem administracji rządowej — gospodarka, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. Nr 1, poz. 5).

2) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 154, poz. 1800, z 2002 r. Nr 155, poz. 1286 i Nr 166, poz. 1360 oraz z 2003 r. Nr 170, poz. 1652.



Dziennik Ustaw Nr 37                — 1959 —                Poz. 332

---

i przetwornika przepływu, przetwarzający je oraz obliczający i wskazujący wartość liczbową ciepła przekazanego w obiegu wymiany ciepła;

3) para czujników temperatury — przyrząd pomiarowy wytwarzający sygnały wyjściowe, będące funkcją temperatury nośnika ciepła na wejściu i na wyjściu obiegu wymiany ciepła;

4) przetwornik przepływu — przyrząd pomiarowy wytwarzający sygnał wyjściowy, będący funkcją objętości, masy, strumienia objętości lub strumienia masy nośnika ciepła, mierzonych na wejściu lub na wyjściu obiegu wymiany ciepła;

5) górna granica zakresu temperatury tmax — największą wartość temperatury nośnika ciepła, przy której ciepłomierz i jego element może działać bez przekroczenia błędów granicznych dopuszczalnych;

6) dolna granica zakresu temperatury tmin — najmniejszą wartość temperatury nośnika ciepła, przy której ciepłomierz i jego element może działać bez przekroczenia błędów granicznych dopuszczalnych;

7) różnica temperatury ∆t — różnicę temperatury nośnika ciepła na wejściu obiegu wymiany ciepła i temperatury nośnika ciepła na wyjściu obiegu wymiany ciepła;

8) minimalna różnica temperatury ∆tmin — najmniejszą wartość różnicy temperatury, przy której błędy ciepłomierza i jego elementu nie mogą przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych;

9) maksymalna różnica temperatury ∆tmax — największą wartość różnicy temperatury występującą przy maksymalnej mocy cieplnej, przy której błędy ciepłomierza i jego elementu nie mogą przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych;

10) przepływ q — strumień objętości lub strumień masy nośnika ciepła;

11) przepływ minimalny qi — najmniejszą wartość przepływu, przy której błędy ciepłomierza i jego elementu nie mogą przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych;

12) przepływ nominalny qp — największą wartość przepływu, dopuszczalną podczas działania ciągłego, przy której błędy ciepłomierza i jego elementu nie mogą przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych;

13) przepływ maksymalny qs — największą wartość przepływu, dopuszczalną w krótkich okresach czasu, nieprzekraczających w sumie 1 godziny na dobę i 200 godzin rocznie, przy której błędy ciepłomierza i jego elementu nie mogą przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych;

14) maksymalna moc cieplna Ps — największą wartość mocy cieplnej, przy której błędy ciepłomierza nie

mogą przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych. Rozdział 2 Wymagania metrologiczne w zakresie konstrukcji, materiałów i wykonania ciepłomierzy oraz ich elementów §

3. W zależności od konstrukcji rozróżnia się następujące rodzaje ciepłomierzy:

1) zespolone, niemające oddzielnych elementów;

2) składane, będące rozdzielnymi zestawami elementów;

3) hybrydowe, będące zespołami elementów, rozdzielnymi w sposób określony przez producenta. § 4.

1. Ciepłomierz i przelicznik wskazujący powinien zawierać liczydło ciepła wskazujące wartość ciepła w dżulach albo watogodzinach, albo ich wielokrotnościach dziesiętnych.

2. Nazwa lub oznaczenie jednostki miary ciepła powinny być umieszczone w taki sposób, aby wartość liczbowa wskazywana na liczydle ciepła i jednostka mogły być odczytywane jednocześnie.

3. Cyfry wskazujące części całkowite wartości liczbowej ciepła powinny mieć te same wymiary.

4. Cyfry wskazujące części dziesiętne wartości liczbowej ciepła powinny być:

1) oddzielone od innych przecinkiem lub kropką;

2) wyraźnie wyróżnione, w szczególności: ramką, wymiarami lub kolorem.

5. Wysokość cyfr liczydła ciepła nie powinna być mniejsza niż 4 mm. § 5.

1. Liczydło ciepła powinno być tak skonstruowane, aby ciągła praca ciepłomierza i przelicznika wskazującego, w czasie 3 000 godzin przy maksymalnej mocy cieplnej Ps, nie powodowała powtórzenia się wskazania tego liczydła.

2. Ciepło zmierzone przez ciepłomierz przy maksymalnej mocy cieplnej Ps, w czasie 1 godziny, powinno powodować zmianę wskazania liczydła ciepła co najmniej o wartość 1 działki elementarnej, rozumianej jako najmniejszy przyrost wskazania tego liczydła, który można odczytać bez interpolacji. § 6.

1. Liczydło ciepła powinno być:

1) elektroniczne — wyświetlacz albo

2) elektromechaniczne o konstrukcji bębenkowej, z podziałką cyfrową lub cyfrowo-kreskową, o zakresie od 0 do 9.

2. W liczydłach ciepła elektronicznych wskazanie wartości ciepła powinno być widoczne w sposób cią-



Dziennik Ustaw Nr 37                — 1960 —                Poz. 332

---

gły albo powracać samoczynnie po przełączeniu wyświetlacza na inne wskazanie lub pojawiać się jako pierwsze po wywołaniu wskazania na samoczynnie wygaszonym wyświetlaczu.

3. W liczydłach ciepła elektromechanicznych o konstrukcji bębenkowej:

1) ostatni bębenek powinien się poruszać w sposób ciągły, w kierunku od dołu ku górze, natomiast pozostałe bębenki powinny się poruszać skokowo;

2) zmiana wskazania bębenka powinna się dokonać całkowicie, podczas gdy następny bębenek zmienia wskazanie z „9” na „0”. § 7.

1. Konstrukcja ciepłomierza i przelicznika wskazującego powinna uniemożliwiać zmianę wskazania liczydła ciepła przez osoby nieuprawnione.

2. W przypadku przerwy w zasilaniu elektrycznym ostatnie wskazanie liczydła ciepła i czas jego zapisu powinny być przechowywane w pamięci ciepłomierza i przelicznika wskazującego w czasie nie krótszym niż 1 rok i dostępne po ponownym podłączeniu zasilania. §

8. Ciepłomierz i jego elementy powinny być tak skonstruowane i wykonane, aby możliwe było nałożenie cech zabezpieczających uniemożliwiających:

1) dostęp do zespołów pomiarowych i elementów adiustacji — przed zamontowaniem ciepłomierza;

2) dostęp do zasilania elektrycznego i połączeń elektrycznych między elementami ciepłomierza składanego i hybrydowego — po zamontowaniu ciepłomierza;

3) demontaż ciepłomierza z rurociągu. §

9. Ciepłomierze i przeliczniki wskazujące, których parametry mające wpływ na wynik pomiaru są programowane po zamontowaniu, powinny spełniać następujące warunki:

1) możliwość zmiany parametrów powinna być zabezpieczona kodem cyfrowym lub kluczem do zamka mechanicznego;

2) co najmniej ostatnia operacja zmiany parametrów powinna być przechowywana w pamięci ciepłomierza lub przelicznika wskazującego;

3) zapis w pamięci powinien zawierać wartości wprowadzonych parametrów, datę i znak identyfikujący osobę dokonującą zmiany;

4) czas przechowywania w pamięci ostatniego zapisu nie powinien być krótszy niż 5 lat. §

10. W przelicznikach wskazujących, które mogą być stosowane do jednoczesnego pomiaru ciepła w kilku obiegach wymiany ciepła, przy współdziałaniu z przetwornikami przepływu i parami czujników temperatury, zamontowanymi w każdym z tych obiegów, wskazania ciepła oddanego w każdym z obiegów powinny być wyraźnie wyróżnione.

§

11. W miejscu zamontowania ciepłomierza ruch cieplny cieczy w rurociągu za zamkniętym zaworem lub przepływ przez sprawny, zamknięty zawór, nie powinny powodować zmiany wskazania ciepłomierza. §

12. Ciepłomierz, przelicznik wskazujący i przetwornik przepływu powinny mieć sygnał testowy, wykorzystywany podczas sprawdzania tego przyrządu pomiarowego, będący:

1) wskazaniem cyfrowym ciepła, objętości lub masy;

2) wskazaniem cyfrowym, którego wartość poprawną oblicza się według wzoru podanego przez producenta;

3) wyjściem elektrycznych impulsów o określonej wartości, wyrażonej w liczbie impulsów na jednostkę ciepła, objętości lub masy, lub

4) wyjściem sygnału cyfrowego do dalszego przetwarzania. §

13. W ciepłomierzu składanym para czujników temperatury powinna:

1) mieć charakterystykę termometryczną platynowych czujników termometrów rezystancyjnych Pt 100, Pt 500 lub Pt 1000; czujniki temperatury o innej charakterystyce termometrycznej mogą być zastosowane jedynie w ciepłomierzach zespolonych i w ciepłomierzach hybrydowych, w których czujniki są trwale połączone z przelicznikiem wskazującym;

2) być typu: a) głowicowego, z zaciskami do podłączenia elektrycznych przewodów zewnętrznych, albo b) bezgłowicowego, z trwale podłączonymi elektrycznymi kablami zewnętrznymi, o jednakowej dla obu czujników długości i powierzchni przekroju przewodów, które powinny być zakończone zaciskanymi, nielutowanymi końcówkami;

3) być przeznaczona do montażu w osłonach lub bez osłon — w zależności od konstrukcji czujnika;

4) mieć określoną przez producenta minimalną głębokość zanurzenia, rozumianą jako taka głębokość zanurzenia w cieczy termostatycznej o temperaturze (80 ±

5) °C, przy temperaturze otoczenia (25 ±

5) °C, że dalsze zanurzanie czujnika w cieczy nie powoduje wzrostu jego rezystancji o wartość większą od odpowiadającej 0,1 °C;

5) mieć określony przez producenta czas odpowiedzi τ0,5, rozumiany jako czas potrzebny do osiągnięcia przez czujnik 50 % wartości całkowitej zmiany rezystancji, spowodowanej skokową zmianą temperatury;

6) mieć rezystancję izolacji między obudową każdego z czujników, bez osłony, i każdym z jego przyłączy, zacisków w czujniku głowicowym lub przewodów zewnętrznych w czujniku bezgłowicowym,



Dziennik Ustaw Nr 37                — 1961 —

11) 150 m3/h dla DN 150;

12) 250 m3/h dla DN 200;

13) 400 m3/h dla DN 250.                Poz. 332

---

przy obu polaryzacjach napięcia probierczego, nie mniejszą niż: a) 100 MΩ w temperaturze od 15 °C do 35 °C, przy wilgotności względnej od 25 % do 75 % i przy napięciu probierczym stałym 100 V, b) 10 MΩ przy górnej granicy zakresu temperatury tmax i przy napięciu probierczym stałym 10 V. §

14. W parze czujników temperatury typu bezgłowicowego dla czujników:

1) Pt 100, podłączonych dwuprzewodowo — wartość długości kabli zewnętrznych nie powinna przekraczać dla kabli o powierzchni przekroju przewodów zewnętrznych wynoszącej: a) 0,22 mm2 — 2,5 m, b) 0,25 mm2 — 3,0 m, c) 0,50 mm2 — 5,0 m, d) 0,75 mm2 — 7,5 m, e) 1,50 mm2 — 15,0 m;

§

16. Dla ciepłomierzy i przetworników przepływu o średnicach nominalnych DN większych niż 250 mm wartości przepływu nominalnego qp powinny być tak dobrane, aby prędkość przepływu wody nie przekraczała 3 m/s. §

17. Wartość maksymalnej mocy cieplnej Ps powinna być podana przez producenta, jeżeli nie odpowiada ona różnicy temperatury ∆tmax i przepływowi qs. §

18. Ciśnienie nominalne, będące największym nadciśnieniem nośnika ciepła w miejscu zainstalowania ciepłomierza, przy którym może on działać w sposób ciągły, nie powinno być mniejsze od 10 barów. §

19. Maksymalna strata ciśnienia ∆pmax, będąca wartością straty ciśnienia nośnika ciepła występującą przy przepływie nominalnym qp tego nośnika przez ciepłomierz i przetwornik przepływu, nie powinna być większa od 0,25 bara. §

20. Zespoły ciepłomierza i jego elementu powinny być wykonane z materiałów odpornych na korozję w warunkach właściwego użytkowania i transportu, z uwzględnieniem zarówno wpływu czynników zewnętrznych, jak i wpływu nośnika ciepła. §

21. Obudowa ciepłomierza i jego elementu powinna zabezpieczać układy elektroniczne przed przedostaniem się nośnika ciepła oraz wody i pyłu z otoczenia. § 22.

1. Na ciepłomierzu zespolonym i hybrydowym powinny być zamieszczone w sposób trwały i czytelny w szczególności:

1) nazwa lub znak producenta;

2) znak fabryczny;

3) rok produkcji i numer fabryczny;

4) wartości graniczne zakresu temperatury, oznaczonej symbolem t lub Θ i wyrażonej w °C: a) tmin i tmax dla ciepłomierza i przelicznika wskazującego, b) tmin i tmax lub tmax dla przetwornika przepływu;

5) wartości graniczne zakresu różnicy temperatury, oznaczonej symbolem ∆t lub ∆Θ i wyrażonej w K lub °C: ∆tmin i ∆tmax;

6) wartości graniczne przepływu: qi, qp i qs; jeżeli qs = qp, to wartości qs nie podaje się;

7) miejsce pomiaru objętości, masy lub przepływu nośnika ciepła; wejście obiegu wymiany ciepła powinno się oznaczać wyrazem „zasilanie”, a wyj-

2) Pt 500, podłączonych dwuprzewodowo — wartość długości kabli zewnętrznych, w zależności od powierzchni przekroju przewodów zewnętrznych, powinna być 5 razy większa od odpowiednich wartości, o których mowa w pkt 1;

3) Pt 1000, podłączonych dwuprzewodowo — wartość długości kabli zewnętrznych, w zależności od powierzchni przekroju przewodów zewnętrznych, powinna być odpowiednio 10 razy większa od wartości, o których mowa w pkt 1;

4) podłączonych czteroprzewodowo — wartość powierzchni przekroju przewodów zewnętrznych nie powinna być mniejsza niż 0,14 mm2. §

15. Dla ciepłomierzy i przetworników przepływu o średnicach nominalnych DN nie większych niż 250 mm wartości przepływu nominalnego qp, w zależności od średnicy nominalnej DN ciepłomierza i przetwornika przepływu, nie powinny przekraczać następujących wartości:

1) 0,6

2) 2,5 m3/h, m3/h 1,0 m3/h lub 1,5 m3/h dla DN 15;

dla DN 20;

3) 3,5 m3/h dla DN 25;

4) 6,0 m3/h dla DN 32;

5) 10

6) 15 m3/h m3/h dla DN 40; dla DN 50;

7) 25 m3/h dla DN 65;

8) 40 m3/h dla DN 80;

9) 60 m3/h dla DN 100;

10) 100 m3/h dla DN 125;



Dziennik Ustaw Nr 37                — 1962 —                Poz. 332

---

ście obiegu wymiany ciepła — wyrazem „powrót”;

8) wartość ciśnienia nominalnego, jeżeli jest ona większa niż 10 barów;

9) oznaczenie kierunku przepływu nośnika ciepła w postaci strzałki.

2. Na przeliczniku wskazującym powinny być zamieszczone w sposób trwały i czytelny w szczególności oznaczenia, o których mowa w ust. 1 pkt 1—3, 5 i 7, oraz:

1) wartości graniczne zakresu temperatury, oznaczonej symbolem t lub Θ i wyrażonej w °C: tmin i tmax;

2) rodzaj czujników temperatury: Pt 100, Pt 500 lub Pt 1000;

3) charakterystyka wyjścia przetwornika przepływu, rozumiana jako zależność sygnału wyjściowego przetwornika przepływu od objętości, masy, strumienia objętości lub strumienia masy nośnika ciepła.

3. Na obu czujnikach wchodzących w skład pary czujników temperatury powinny być zamieszczone w sposób trwały i czytelny oznaczenia, o których mowa w ust. 1 pkt 1—3, 5 i w ust. 2 pkt 1, oraz oznaczenia rodzaju czujników temperatury: Pt 100, Pt 500 lub Pt 1000, jeżeli znak fabryczny nie zawiera oznaczenia rodzaju czujnika.

4. Na przetworniku przepływu powinny być zamieszczone w sposób trwały i czytelny oznaczenia, o których mowa w ust. 1 pkt 1—3, 6, 8, 9 i w ust. 2 pkt 3, oraz wartości graniczne zakresu temperatury dopuszczalnej dla przetwornika przepływu, oznaczonej symbolem t lub Θ i wyrażonej w °C: tmin i tmax lub tmax. Rozdział 3 Charakterystyki metrologiczne ciepłomierzy i ich elementów § 23.

1. Zakres obciążeń pomiarowych ciepłomierza określają wartości graniczne:

1) temperatury: tmin i tmax;

2) różnicy temperatury: ∆tmin i ∆tmax;

3) przepływu: qi, qp i qs;

4) mocy cieplnej: Ps.

2. Zakresy obciążeń pomiarowych elementów ciepłomierza są określone następująco:

1) dla przelicznika wskazującego — przez wartości graniczne, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2 i 4;

2) dla pary czujników temperatury — przez wartości graniczne, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2;

3) dla przetwornika przepływu — przez wartości graniczne, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3.

3. Zakresy obciążeń pomiarowych ciepłomierza zespolonego i hybrydowego oraz przetwornika przepływu powinny być tak dobrane, aby były spełnione wymagania, o których mowa w ust. 13 i 17 załącznika do rozporządzenia.

4. Zakres obciążeń pomiarowych ciepłomierza składanego i hybrydowego określa się jako część wspólną zakresów obciążeń pomiarowych jego elementów.

5. Dolna granica zakresu temperatury tmin nie powinna być większa niż 30 °C.

6. Górna granica zakresu temperatury tmax nie powinna być mniejsza niż 90 °C.

7. Minimalna różnica temperatury ∆tmin powinna przyjmować wartości: 3 K, 5 K lub 10 K.

8. Stosunek maksymalnej różnicy temperatury ∆tmax do minimalnej różnicy temperatury ∆tmin nie powinien być mniejszy od 10.

9. Stosunek przepływu nominalnego qp do przepływu minimalnego qi nie powinien być mniejszy od

10. §

24. Błędy względne procentowe oraz błędy graniczne dopuszczalne względne ciepłomierza i jego elementów oraz wzory, według których oblicza się te błędy, określa załącznik do rozporządzenia. § 25.

1. Dla ciepłomierzy i ich elementów, których typy zostały zatwierdzone od dnia 1 stycznia 1994 r. do dnia 15 maja 1999 r., podczas legalizacji:

1) błędy graniczne dopuszczalne względne przelicznika wskazującego ELd, wyrażone w procentach, w zależności od różnicy temperatury ∆t, wynoszą: a) ELd = ± 1,5 % dla ∆tmin ≤ ∆t < 20 °C, b) ELd = ± 0,75 % dla 20 °C ≤ ∆t ≤ ∆tmax;

2) błędy graniczne dopuszczalne względne pary czujników temperatury ETd, wyrażone w procentach, w zależności od różnicy temperatury ∆t, wynoszą: a) ETd = ± 3,5 % dla ∆tmin ≤ ∆t < 10 °C, b) ETd = ± 2,5 % dla 10 °C ≤ ∆t < 20 °C, c) ETd = ± 1,25 % dla 20 °C ≤ ∆t ≤ ∆tmax;

3) błędy graniczne dopuszczalne względne przetwornika przepływu EPd, wyrażone w procentach, w zależności od przepływu q, wynoszą: a) EPd = ± 5 % dla qmin ≤ q < qt, gdzie qmin — przepływ minimalny, rozumiany jako najmniejsza wartość przepływu, przy której błędy ciepłomierza i jego elementu nie powinny przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych, qt — przepływ pośredni, rozumiany jako najmniejsza wartość przepływu, przy której wartość błędu EPd nie przekracza ± 3 %,



Dziennik Ustaw Nr 37                — 1963 —                Poz. 332

---

b) EPd = ± 3 % dla qt ≤ q ≤ qmax, gdzie qmax — przepływ maksymalny, rozumiany jako największa wartość przepływu, dopuszczalna w krótkich okresach czasu (nieprzekraczających w sumie 1 godziny na dobę i 200 godzin rocznie), przy której błędy ciepłomierza i jego elementu nie powinny przekraczać błędów granicznych dopuszczalnych;

4) błąd graniczny dopuszczalny bezwzględny pojedynczego czujnika temperatury, wchodzącego w skład pary czujników temperatury, wynosi ± 2 °C.

2. Błędy graniczne dopuszczalne względne ciepłomierza składanego i hybrydowego, w którym typ przynajmniej jednego z elementów został zatwierdzony od dnia 1 stycznia 1994 r. do dnia 15 maja 1999 r., ustala się zgodnie z ust. 1.

3. Wartości błędów względnych procentowych ciepłomierzy i ich elementów, których typy zostały zatwierdzone od dnia 1 stycznia 1994 r. do dnia 15 maja 1999 r., wyznaczone podczas legalizacji, nie powinny przekraczać wartości odpowiednich błędów granicznych dopuszczalnych, o których mowa w ust.

1. Rozdział 4 Przepis końcowy §

26. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia.

Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej: J. Hausner

Załącznik do rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 lutego 2004 r. (poz. 332)

BŁ¢DY WZGL¢DNE PROCENTOWE ORAZ BŁ¢DY GRANICZNE DOPUSZCZALNE WZGL¢DNE CIEPŁOMIERZA I JEGO ELEMENTÓW ORAZ WZORY, WEDŁUG KTÓRYCH OBLICZA SI¢ TE BŁ¢DY

1. Błąd względny procentowy ciepłomierza EQ określa się według wzoru: Qi – Qc EQ = ———— 100 % Qc gdzie: Qi — wartość wskazana ciepła, Qc — wartość poprawna ciepła.

2. Wartość poprawna ciepła Qc wynosi: ną od temperatury na wejściu i temperatury na wyjściu obiegu wymiany ciepła, ciśnienia nośnika ciepła oraz miejsca pomiaru objętości, masy lub przepływu nośnika ciepła; współczynnik cieplny powinien być wyznaczany według wzorów podanych w ust. 15—18.

4. Wartości błędu względnego procentowego ciepłomierza, o którym mowa w ust. 1, wyznaczone podczas zatwierdzenia typu i legalizacji, nie powinny przekraczać wartości błędów granicznych dopuszczalnych względnych ciepłomierza, o których mowa w ust. 7—8.

5. Błędy względne procentowe elementów ciepłomierza EN oblicza się według wzoru: Xi – Xc EN = ———— 100 % Xc gdzie: Xi — wartość wskazana lub zmierzona wielkości wyjściowej (sygnału będącego funkcją objętości, masy, przepływu, różnicy temperatury lub ciepła), Xc — wartość poprawna wskazania lub wyniku pomiaru wielkości wyjściowej, N — symbol elementu ciepłomierza, przyjmujący oznaczenia: L — przelicznik wskazujący, T — para czujników temperatury, P — przetwornik przepływu.

6. Wartości błędów względnych procentowych, o których mowa w ust. 5, wyznaczone podczas zatwierdzenia typu i legalizacji, nie powinny przekraczać

τ1 Qc = ∫ qm ∆h dτ τ0

gdzie: qm — strumień masy nośnika ciepła, ∆h — wartość różnicy entalpii właściwej nośnika ciepła w temperaturze na wejściu i w temperaturze na wyjściu obiegu wymiany ciepła, pod odpowiadającym im ciśnieniem, τ — czas, τ0 — czas początku pomiaru, τ1 — czas końca pomiaru.

3. W warunkach ustalonych, w szczególności przy sprawdzaniu ciepłomierza, wartość poprawną ciepła oblicza się według wzoru: Qc = m ∆h lub Qc = k V ∆t gdzie: m V ∆t k — — — — masa nośnika ciepła, objętość nośnika ciepła, różnica temperatury, współczynnik cieplny, będący funkcją właściwości fizycznych nośnika ciepła, zależ-



Dziennik Ustaw Nr 37                — 1964 —

16. Wartość v oblicza się według wzoru: RT v (π, τ) = —— π γπ p                Poz. 332

---

wartości odpowiednich błędów granicznych dopuszczalnych względnych, o których mowa w ust. 9—12.

7. Błędy graniczne dopuszczalne względne ciepłomierza EQd, wyrażone w procentach, w zależności od różnicy temperatury ∆t i przepływu q, oblicza się według wzoru: EQd = ± (4 + 4 ∆tmin/∆t + 0,05 qp/q)

8. Wartość EQd nie powinna przekraczać ± 10 %.

9. Błędy graniczne dopuszczalne względne przelicznika wskazującego ELd, wyrażone w procentach, w zależności od różnicy temperatury ∆t, oblicza się według wzoru: ELd = ± (0,5 + ∆tmin/∆t)

10. Błędy graniczne dopuszczalne względne pary czujników temperatury ETd, wyrażone w procentach, w zależności od różnicy temperatury ∆t, oblicza się według wzoru: ETd = ± (0,5 + 3 ∆tmin/∆t)

11. Błędy graniczne dopuszczalne względne przetwornika przepływu EPd, wyrażone w procentach, w zależności od przepływu q, oblicza się według wzoru: EPd = ± (3 + 0,05 qp/q)

12. Wartość EPd nie powinna przekraczać ± 5 %.

13. Błędy graniczne dopuszczalne względne ciepłomierza składanego i hybrydowego oblicza się według wzoru: EQd = ELd + ETd + EPd

14. Błąd graniczny dopuszczalny bezwzględny pojedynczego czujnika temperatury, wchodzącego w skład pary czujników temperatury, wynosi ± 2 °C.

15. Wartości współczynnika cieplnego k dla wody, wyrażone w MJ/(m3 • K), dla ciśnienia p = 16 bar, w zależności od wartości temperatury na wejściu obiegu wymiany ciepła t1, wyrażonej w °C, i temperatury na wyjściu obiegu wymiany ciepła t2, wyrażonej w °C, oraz miejsca montażu przetwornika przepływu, oblicza się według wzoru: h1 – h2 k (p, t1, t2) = ——————— 1 000 v (t1 – t2) gdzie: v — objętość właściwa wody, wyrażona w m3/kg, w temperaturze t1 lub t2, w zależności od miejsca montażu przetwornika przepływu, h1 — entalpia właściwa wody, wyrażona w kJ/kg, w temperaturze t1, h2 — entalpia właściwa wody, wyrażona w kJ/kg, w temperaturze t2.

gdzie: R — stała równa 461,526 J/(kg • K), T — temperatura bezwzględna, wyrażona w K i obliczona według wzoru: T = t + 273,15, gdzie: t = t1 w przypadku zamontowania przetwornika przepływu na wejściu obiegu wymiany ciepła (w temperaturze t1) lub t = t2 w przypadku zamontowania przetwornika przepływu na wyjściu obiegu wymiany ciepła (w temperaturze t2), p — ciśnienie przyjęte jako stałe i równe 1,6 • 106 Pa (16 barów), π — ciśnienie zredukowane, obliczone według wzoru: π = p/p*, gdzie p* = 16,53 • 106 Pa, τ — temperatura zredukowana, obliczona według wzoru: τ = T*/T, gdzie T* = 1 386 K, γπ — współczynnik obliczony według wzoru:

γπ = ∑ – ni Ii (7,1 – π) li – 1 (τ – 1,222)Ji

i =1

34

gdzie: ni, Ii i Ji — współczynniki, których wartości określa tabela nr

1.

17. Wartości h1 i h2 w temperaturach, odpowiednio, t1 i t2, oblicza się według wzoru: h (π, τ) = 0,001 RT τ γτ gdzie: R, T, π i τ — parametry zdefiniowane w ust. 16, z tym że do obliczenia wartości h1 przyjmuje się, iż T = t1 + 273,15, a do obliczenia wartości h2 — iż T = t2 + 273,15, γτ — współczynnik obliczony według wzoru:

γτ = ∑ ni (7,1 – π) Ii Ji (τ – 1,222)Ji –1

i =1

34

gdzie: ni , Ii i Ji — współczynniki, których wartości określa tabela nr

1.

18. Wartości temperatury T i ciśnienia p powinny spełniać następujące warunki: 273,15 K ≤ T ≤ 623,15 K, ps(T) ≤ p ≤ 100 MPa, gdzie ps(T) — ciśnienie nasycenia pary wodnej w temperaturze T.

19. Wartości odniesienia k, h1, h2 i v dla p = 16 bar, t1 = 70 °C i t2 = 30 °C, w zależności od temperatury w miejscu montażu przetwornika przepływu, określa tabela nr 2.



Dziennik Ustaw Nr 37                — 1965 —                Poz. 332

---

Tabela nr

1. Współczynniki i wykładniki równań definiujących współczynniki γπ i γτ i 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Ii 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 2 2 2 Ji –2 –1 0 1 2 3 4 5 –9 –7 –1 0 1 3 –3 0 1 ni 0,146 329 712 131 67 –0,845 481 871 691 14 –0,375 636 036 720 40 • 101 0,338 551 691 683 85 • 101 –0,957 919 633 878 72 0,157 720 385 132 28 –0,166 164 171 995 01 • 10–1 0,812 146 299 835 68 • 10–3 0,283 190 801 238 04 • 10–3 –0,607 063 015 658 74 • 10–3 –0,189 900 682 184 19 • 10–1 –0,325 297 487 705 05 • 10–1 –0,218 417 171 754 14 • 10–1 –0,528 383 579 699 30 • 10–4 –0,471 843 210 732 67 • 10–3 –0,300 017 807 930 26 • 10–3 0,476 613 939 069 87 • 10–4 i 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 Ii 2 2 3 3 3 4 4 4 5 8 8 21 23 29 30 31 32 Ji 3 17 –4 0 6 –5 –2 10 –8 –11 –6 –29 –31 –38 –39 –40 –41 ni –0,441 418 453 308 46 • 10–5 –0,726 949 962 975 94 • 10–15 –0,316 796 448 450 54 • 10–4 –0,282 707 979 853 12 • 10–5 –0,852 051 281 201 03 • 10–9 –0,224 252 819 080 00 • 10–5 –0,651 712 228 956 01 • 10–6 –0,143 417 299 379 24 • 10–12 –0,405 169 968 601 17 • 10–6 –0,127 343 017 416 41 • 10–8 –0,174 248 712 306 34 • 10–9 –0,687 621 312 955 31 • 10–18 0,144 783 078 285 21 • 10–19 0,263 357 816 627 95 • 10–22 –0,119 476 226 400 71 • 10–22 0,182 280 945 814 04 • 10–23 –0,935 370 872 924 58 • 10–25

Tabela nr

2. Wartości odniesienia k, h i v dla p = 16 bar, t1 = 70 °C i t2 = 30 °C, w zależności od miejsca montażu przetwornika przepływu Symbol wielkości k h1 h2 v Przetwornik przepływu zamontowany w temperaturze t1 4,0874 0,294301 • 103 0,127200 • 103 0,102204 • 10–2 Przetwornik przepływu zamontowany w temperaturze t2 4,1621 0,294301 • 103 0,127200 • 103 0,100370 • 10–2

Jednostka MJ/(m3 • K) kJ/kg kJ/kg m3/kg



Dziennik Ustaw Nr 37, poz. 332 z 2004 - pozostałe dokumenty:

• Dziennik Ustaw Nr 37, poz. 340 z 20042004-03-09

  Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 lutego 2004 r. w sprawie wysokości opłat pobieranych za czynności związane z dopuszczeniem produktu biobójczego do obrotu

• Dziennik Ustaw Nr 37, poz. 339 z 20042004-03-09

  Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2004 r. w sprawie oceny zdolności fizycznej i psychicznej do służby w Biurze Ochrony Rządu

• Dziennik Ustaw Nr 37, poz. 338 z 20042004-03-09

  Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowego trybu przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego do służby przygotowawczej oraz do służby kandydackiej w Biurze Ochrony Rządu

• Dziennik Ustaw Nr 37, poz. 337 z 20042004-03-09

  Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu prowadzenia nauczania w zakładach karnych

• Dziennik Ustaw Nr 37, poz. 336 z 20042004-03-09

  Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 lutego 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie listy składów celnych, w których mogą być składowane produkty podlegające kontroli weterynaryjnej

• Dziennik Ustaw Nr 37, poz. 335 z 20042004-03-09

  Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych wymaganych przy produkcji żelatyny spożywczej

• Dziennik Ustaw Nr 37, poz. 334 z 20042004-03-09

  Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 lutego 2004 r. w sprawie metod analiz niektórych produktów i półproduktów przemysłu cukrowniczego

• Dziennik Ustaw Nr 37, poz. 333 z 20042004-03-09

  Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19 lutego 2004 r. w sprawie wysokości opłat za czynności geodezyjne i kartograficzne oraz udzielanie informacji, a także za wykonywanie wyrysów i wypisów z operatu ewidencyjnego

• Dziennik Ustaw Nr 37, poz. 331 z 20042004-03-09

  Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 lutego 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zakresu działania i sposobu organizacji Komitetu Standardów Rachunkowości